EK CHANDARARITH: 2017

Wednesday, September 13, 2017

Tuesday, March 21, 2017

ការកសាងព្រះបរមរាជវាំង

ការកសាងលើកទី១ នៅឆ្នាំ១៤៣៤ (រាជ្ជកាលព្រះបាទ ពញា យ៉ាត)
ស្ថាបត្យករៈ ដឹកនាំដោយ សមេ្តចចៅពញាកែ និងឧកញ៉ា ហោរា ធិបតីខៀវ
ការកសាងលើកទី២ នៅឆ្នាំ១៨៦៦(រាជ្ជកាល ព្រះបាទនរោត្តម)
ស្ថាបត្យករៈ ឧកញ៉ាទេពនិម្មិត ម៉ក់
ឧកញ៉ាទេពនិម្មិត ខៀវ (រាជ្ជកាលព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស)
កំពែង ព័ទ្ធជុំវិញប្រវែង ១៧៧២ម (១៦៥៤.៨៦ម តាមGoogle Earth )

ខាងកើតប្រវែង ៤៨៤ម (៤២៥ម តាមGoogle Earth )

ខាងលិចប្រវែង ៤៣៥ម(៤២៤.៥២ម តាមGoogle Earth )
ខាងជើងប្រវែង ៤២១ម(៣៨៥ម តាមGoogle Earth )

ខាងត្បូងប្រវែង ៤៣២ម(៤១៣.៧៤ម តាមGoogle Earth )

ក្រឡាផ្ទៃ (១៧១,៥២៦.១៥ម៉ែត្រការរ៉េ =១៧.១៥ហិចតា តាមGoogle Earth )

កាលប្រវត្តិ
ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេ ចែកចេញជាសម័យកាលដូចតទៅគឺសម័យមុនអង្គរ សម័យអង្គរនិងសម័យក្រោយអង្គរ។
ព្រះបរមរាជវាំងចតុមុខគឺជាព្រះបរមរាជវាំងសម័យក្រោយអង្គរដែលបានកសាងចាប់តាំងពីសម័យសតវត្សទី១៥មក។ការសាងសង់ព្រះបរមរាជវាំងត្រូវបានគេធ្វើឡើងចំនួនពីរដងគឺលើកទី១ នៅក្នុងឆ្នាំ១៤៣៤ ស្ថិតក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសម្តេច ពញា យ៉ាត (១៣៩៣-១៤៦៣)ក្រោមការដឹកនាំ ដោយ សមេ្តចចៅពញាកែ និងឧកញ៉ាហោរា ធិបតីខៀវ និងលើកទីពីរក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ក្រោមរជ្ជកាលនៃព្រះបាទសម្តេច នរោត្តម (១៨៦០-១៩០៤) ។នៅឆ្នាំ១៤៣២ សម្តេច ពញា យ៉ាត បានផ្លាស់រាជធានីពីអង្គរទៅទួលបាសានបន្ទាប់មកទៅចតុមុខដែលជាកន្លែងចំណុចប្រសព្វនៃទន្លេទាំង៤បានជួបគ្នាគឺទន្លេមេគង្គលើទន្លេមេគង្គក្រោមទន្លេបាសាក់និងទន្លេសាប។បន្ទាប់ពីសាងសង់ព្រះរាជវាសម្ដេចពញាយ៉ាត បានប្រទានព្រះនាមដល់ព្រះនគរថា ក្រុងចតុមុខមង្គល សកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរ បវរ ឥន្ទបត្តបុរី រដ្ឋរាជ សីមា មហានគរ ឬ ហៅកាត់ថា ក្រុងចតុមុខមង្គល ។
ក្រោយមកព្រះបរមរាជវាំងបានផ្លាស់ពីចតុមុខទៅលង្វែកពីលង្វែកទៅឧដុង្គហើយជាចុងក្រោយនៅឆ្នាំ១៨៦៦ព្រះបាទនរោត្តមបានផ្លាស់រាជធានីពីឧដុង្គមកចតុមុខវិញហើយបានកសាងព្រះបរមរាជវាំងនៅត្រង់ចតុមុខនេះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សំណង់ទាំងឡាយក្នុងព្រះបរមរាជវាំងត្រួវបានគេសាងសង់ទៅតាមស្ថាបត្យកម្មប្រពៃណីជាតិដោយអ្នកឧកញ៉ាទេពនិម្មិត ម៉ក់ ជាស្ថាបនាករខ្មែរដ៏ឆ្នើម។រាល់សំណង់ទាំងឡាយដែលបានសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ១៨៦៦ធ្វើពីឈើរហូតដល់ឆ្នាំ១៩១៣ទើបរុះរើសាងសង់ជាស៊ីម៉ង់ត៍វិញដោយរក្សារចនាក្បូរក្បាច់ដដែលដោយសម្តេចព្រះស៊ីសុវត្ថិ (១៩០៤-១៩២៧)។
ព្រះបរមរាជវាំងចុងក្រោយនេះមានទំហំប្រមាណ៤៣៥ម៉ែតx៤២១ម៉ែតចែកចេញជាច្រើនធ្លានិងសួនច្បារហ៊ុមព័ទ្ធដោយកំផែងថ្មយ៉ាងរឹងមាំខ្ពស់ដែលលំអដោយសន្លឹកសីមា។រាល់សំណង់ប្រាសាទនៅក្នុង
ព្រះបរមរាជវាំងត្រូវបានគេលាបលំអដោយពណ៌លឿងតំណាងព្រះពុទ្ធសាសនានិងពណ៌សតំណាងអោយព្រហ្មមញ្ញសាសនា និងមានកំផែងព័ទ្ធជុំវិញមានទ្វារចំនួន៥ហើយទ្វារនិមួយៗត្រូវគេសង់មិនឲ្យចាក់ចំគ្នា
ឡើយ។

សំណង់និងមុខងារ
ព្រះបរមរាជវាំងមានសំណង់ស្ថាបត្យកម្មជាច្រើនដែលមានមុខងារដូចតទៅនេះ
១.ព្រះទីនាំងទេវាវិនិច្ឆ័យ
ប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យស្ថិតចំកណ្តាលនៃផ្ទៃខាងមុខក្នុងបរិវេនព្រះបរមរាជវាំង។ប្រាសាទនេះមានកំពូលស្រួចនៅលើកំពូលស្រួច មានរូបព្រះភក្ត្រព្រះព្រហ្មមុខ៤ ដែលបែរព្រះ
ភក្ត្រទៅរកទិសទាំង៤។ទំហំប្រាសាទបណ្តោយ៦០ម៉ែតទទឹង៣០ម៉ែត និងមានកំពូលស្រួចកំពស់៥៩ម៉ែត។ប្រាសាទនេះសាងសង់ជា
បេតុងក្នុងរាជព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងឆ្នាំ ១៩១៣ - ១៩១៧ ហើយធ្វើពិធីសម្ពោធ នៅថ្ងៃ ទី ១៦ មិថុនា ១៩១៩។
ប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យជាព្រះទីនាំង សម្រាប់ធ្វើ៖
-ពិធីរាជាភិសេកព្រះមហាក្សត្រឡើងគ្រោងរាជ្យ។
-ព្រះរាជពិធីបុណ្យទ្វារទសមាស។
-ព្រះរាជសវនាការថ្វាយសារតាំង។
-ពិធីសច្ចាប្រណិធាន។
-ព្រះរាជបដិសណ្ឋារកិច្ច ចំពោះភ្ញៀវជាន់ខ្ពស់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
-ពិធីបុណ្យប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់និងសាសនា។
ក្នុងប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ ចែកចេញជា៖
-ព្រះទីនាំងព្រះស្វេតឆត្រ
-ហោរាជបណ្ឌិត
៣-ហោព្រះអដ្ឋិ
-ព្រះទីនាំងទក្សិណ
-ព្រះទីនាំងបុស្បុក
-ព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរ
-ព្រះទីនាំងនារីរ័ត្នសោភា
-ព្រះទីនាំងចក្រពត្តិ
-ព្រះទីនាំងព្រះស្ងោយ

-ព្រះទីនាំងព្រះស្វេតឆត្រ ស្ថិតនៅចំកណ្តាលនៃប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ
ដែលមានឆត្ររួតចំនួន៩ជាន់ហើយក្រោមព្រះស្វេតឆត្រមានព្រះរាជបល្ល័ងរបស់ព្រះមហាក្សត្រដែលមាន៥ថ្នាក់ដែលតំណាងឲ្យទ្វីបទាំង៥និងមហាសមុទ្រទាំង៥ ហើយក៍តំណាងឲ្យភ្នំព្រះមេរុផងដែរដែលស្ថិតនៅចំកណ្តាលទ្វីបទាំង៥ដែលជាលំនៅដ្ឋានរបស់អទិទេពទាំងពួង។ព្រះរាជបល្ល័ង
នេះក៍មានតុបតែងលំអដោយសត្វគ្រុឌនិងមានអភិរម្យចំនួន៤នៅគ្រប់ជ្រុងទាំង៤ដែលតំណាងអោយទិសសំខាន់ៗទាំង៤។
ក្នុងពិធីអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យ ព្រះមហាក្សត្រគង់ប្រថាប់លើបល្ល័ងបានតែមួយដងគត់ ក្នុងមួយឆាកជីវិតរបស់ព្រះអង្គ ទាំងព្រះរាជអគ្គមហេសី ទាំងព្រះមហាក្សត្រ ។ ពេលដែលព្រះមហាក្សត្រគង់លើបល្ល័ងនេះ ព្រះអង្គគឺជាស្តេចអទិទេពតំណាងអោយមនុស្សនៅលើផែនដីជាស្តេចចក្រវាឡដែលគ្រប់គ្រងអំណាចនៅលើផែនដីទាំងមូល គឺអំណាចចក្រវាឡ។

-ហោរាជបណ្ឌិតគឺស្ថិតនៅខាងត្បូងព្រះទីនាំង
ស្វេតឆត្រ ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាកន្លែងដែលព្រះមហាក្សត្រធ្វើពិធី បួងសួងផ្សេងៗនិងជាកន្លែងសំរាប់ហោរាធ្វើការទស្សទាយថ្វាយព្រះមហាក្សត្រអំពីសភាពការប្រទេសជាតិនិងជាកន្លែងសម្រាប់គុនគូរធ្វើប្រតិទិនប្រចាំឆ្នាំ។

-ហោព្រះអដ្ឋិគឺស្ថិតនៅខាងជើងព្រះទីនាំង
ព្រះស្វេតឆត្រ ប្រើប្រាស់សំរាប់ តម្កល់ព្រះពុទ្ធបដិមានិងព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះមហាក្សត្រជំនាន់មុនៗព្រមទាំងញាតិវង្សានុវង្សដែលបានចែកឋានទៅ។

-ព្រះទីនាំងទក្សិណ
គឺស្ថិតនៅខាងក្រោយព្រះរាជបល្ល័ងដែលជាកន្លែង
ព្រះមហាក្សត្រនិង ព្រះមហាក្សត្រីយានីជួបសវនការជាមួយប្រមុខរដ្ឋពីប្រទេសនានានិងក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង។

-ព្រះទីនាំងបុស្បុក
ស្ថិតនៅខាងក្រោយព្រះទីនាំងទក្សិណ គឺជាព្រះពន្លាជ័យរបស់ព្រះ
មហាក្សត្រីយានីដែលមានរាងជាសំពៅទ្រដោយសត្វនាគដែលអណ្តែតលើមហាសាគរ។
ព្រះបុស្បុកនេះសំរាប់ព្រះមហាក្សត្រីយានីគង់ប្រថាប់ក្នុងពិធីរាជាពិសេកឡើងគ្រងរាជ្យ។

-ព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរ
គឺស្ថិតនៅខាងក្រោយព្រះបុស្បុកព្រះមហាក្សត្រីយានីជាកន្លែង សម្រាប់ប្រារព្វពិធីផ្សេងៗដូចជាពិធីបង្វិលពពិលសប្រាប់បួងសួងសុំពរជ័យសិរីមង្គលដល់ព្រះមហាក្សត្រនិងព្រះមហាក្សត្រីយានីក្នុពិធីអភិសេក។ជាពិសេសព្រះទីនាំងនេះសម្រាប់តម្កល់ព្រះបរមសពរយៈពេល៣ខែមុនពេលធ្វើពិធីបូជា។នៅថ្ងៃទី១៥ខែតុលាឆ្នាំ២០១២ព្រះមហាវីរក្សត្រនរោត្តមសីហនុយាងចូលទីវង្គតហើយនៅថ្ងៃ២៨វិច្ឆិកា នៃឆ្នាំ២០១២ព្រះមហាវីរក្សត្រនរោត្តមសីហនុត្រូវបានប្រសិទ្ធិនាមជាផ្លូវការដោយព្រះរាជក្រឹត្យនៃព្រះ
ករុណាព្រះបាទសម្ដេចនរោត្តមសីហមុនីជាមួយគោរមងារ ព្រះករុណា ព្រះនរោត្តម សីហនុ ជា ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ។
ព្រះបរមសពព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ត្រូវបានតម្កល់នៅព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរនេះអស់រយៈពេល៣ខែទើបយាងព្រះបរមសពទៅតម្កល់នៅព្រះមេរុចំនួន៣ថ្ងៃទើបបូជាព្រះ
សពនៅថ្ងៃ៥កុម្ភៈ ២០១៣។

-ព្រះទីនាំងនារីរ័ត្នសោភា
គឺជាក្រឡាបន្ទំរបស់ព្រះមហាក្សត្រីយានីប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យដែលស្ថិតនៅខាងជើងព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរ។

-ព្រះទីនាំងចក្រពត្តិ
គឺជាក្រឡាបន្ទំរបស់ព្រះមហាក្សត្រប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យដែលស្ថិតនៅខាងត្បូងព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរ។តាមទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណីក្នុពេលគ្រងរាជ្យបន្ទាប់ពីហែរប្រទក្សិណជុំវិញព្រះបរមរាជវាំងហើយព្រះរាជអគ្គមហេសីត្រូវយាងគង់នៅព្រះទីនាំងនារីរ័ត្នសោភាហើយព្រះមហាក្សត្រត្រូវយាងគង់នៅព្រះទីនាងចក្រពត្តិ គឺគង់នៅក្រឡាបន្ទុំផ្សេងគា្នចំនួន៧ថ្ងៃដើម្បីតំណាងឲ្យភាពបរិសុទ្ធទើបព្រះមហាក្សត្រីយ៍និងព្រះមហាក្សត្រយាងទៅគង់នៅប្រាសាទខេមរិន្ទវិញ។

-ព្រះទីនាំងព្រះស្ងោយ
ស្ថិតនៅខាងក្រោយព្រះទីនាំងមហាមន្ទីរប្រើប្រាស់សំរាប់ព្រះមហាក្សត្រនិងព្រះមហាក្សត្រីយានីសោយព្រះក្រយាក្នុងពិធីគ្រងរាជ្យ។នៅចំពីមុខព្រះបុស្បុកមានរូបបដិមារបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រចំនួន៧ចាប់ពីឆ្វេងទៅស្តាំគឺ៖

១- ព្រះបាទ អង្គ ឌួង
២- ព្រះបាទនរោត្តម ( ព្រះសុវណ្ណកោដ្ឋ)
៣- ព្រះបាទស៊ីសុវតិ្ថ (ព្រះបរមរាជានុកោដ្ឋ)
៤- ព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស (ព្រះបរមខត្តិយកោដ្ឋ)
៥- ព្រះបាទ នរោត្តម សុរាម្រិត (ព្រះមហាកញ្ចនកោដ្ឋ)
៦- ព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស កុសុមៈនារីរតន៍សេរីវឌ្ឍនា
៧- ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ (ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ)

មានរូបបដិមាប្រថាប់លើបល្ល័ងនៅខាងស្តាំព្រះស្វេតឆត្រ គឺព្រះបាទស៊ីសុវតិ្ថនិងរូបបដិមាឈរនៅខាងឆ្វេងព្រះស្វេតឆត្រ គឺព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស។
នៅផ្នែកខាងត្បូងមាន គងជ័យសំរែករាជសីហ៍ភ្លុកដំរីសលំអដោយ ភ្លុក ដំរី ចំនួនពីរត្រូវបានប្រើជាសំលេងសញ្ញាសម្រាប់ធ្វើគារវកិច្ចគោរពដល់ព្រះមហាក្សត្រនិងព្រះមហាក្សត្រីយានីយាងមកកាន់ព្រះរាជបល្ល័ង នៅក្នុង រាជពិធី ឡើ់ងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិ ។ឯផ្នែកខាងមុខមានស្គរធំមួយ និង ស្គរសុំទឹកភ្លៀង បុរាណ ចំនួនពីរ ធ្វើពី លង្ហិន ដែលជា វត្ថុបុរាណ ពី សម័យ អង្គរ។ នៅលើ ពិដាន មាន ផ្ទាំងគំនូរ ពណ៌នាអំពី រឿងរាមកេរ្តិ៍។

២-ព្រះមហាប្រសាទខេមរិន្ទ
ស្ថិតនៅខាងលិចឈាងខាងជើងប្រសាទទេវាវិនិច្ច័យ កសាងក្នុងឆ្នាំ១៩២៧-
១៩៣០ ដោយឧកញ៉ាទេពនិម្មិត ខៀវ ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស។ ប្រាសាទនេះជាព្រះរាជដំណាក់អចិន្រ្តៃយ៍សំរាប់ព្រះមហាក្សត្រគង់ប្រថាប់ ហើយក៏ជាទីកន្លែងត្រៀមទុកសម្រាប់
ការស្នាក់អាស្រ័យរបស់បណ្តាប្រមុខរដ្ឋបរទេសដែលមកទស្សកិច្ចនៅព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា។
៣-ហោព្រះខ័ន ឬហោសំរឹទ្ធិភិមាន
ស្ថិតនៅខាងត្បូងប្រាសាទទេវាវិនិច្ច័យ កសាងឆ្នាំ១៩១៥-១៩១៧ជាកន្លែងសម្រាប់តម្កល់គ្រឿងបញ្ចកកុធភណ្ឌនិងបញ្ចក្សេត្រដែលជាវត្ថុទិព្វរបស់ព្រះមហាក្សត្របានរក្សាទុកនៅក្នុងហោព្រះខ័ននេះ។គ្រឿងបញ្ចកកុធភណ្ឌមាន៖
១-ព្រះខ័ន
២-មកុដ
៣-ព្រះសុព័ណ៌បាទុកា
៤-ព្រះលំពែងជ័យ
៥-ព្រះវាលវីជនី
រីឯគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រវិញមាន៖
១-ព្រះសិវៈ
២-ព្រះវិស្ណុ
៣-ព្រះចន្ទី(ប្រពន្ធព្រះសិវៈ)
៤-ព្រះភគនេស
៥-ព្រះកច្ចាយន៍(មានព្រះកេសជាប់នឹងខ្លួន ពោះកំប៉ោង ដៃខ្លីជើងខ្លី)។
នៅក្នុងហោព្រះខ័ននេះត្រូវបានក្រុមបារគូរៀបចំអសនៈ ថ្វាយទេវរូបខាងព្រហ្មញ្ញ
សាសនា ព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ ប្រះច័ន្ទ ព្រះភគនេស និងព្រះកច្ចាយន៍
ដើម្បីតម្កល់ទុកនូវវត្ថុទិព្វទាំងអស់នោះ។
៤-ហោសំរាន្តភិរម្យ
ស្ថិតនៅខាងជើងប្រសាទទេវាវិនិច្ច័យកសាងឆ្នាំ១៩១៥-១៩១៧ជាកន្លែងសម្រាប់រក្សាទុកឧប្បករណ៏តន្រីយ៍បុរាណនិងប្រពៃណីខ្មែរ ព្រមទាំងគ្រឿងប្រដាប់ប្រដាសម្រាប់ព្រះរាជពិធីដង្ហែក្បួនផ្សេងៗ។ នៅជាន់ខាងលើ គឺជាបន្ទប់សំរួលព្រះកាយព្រះមហាក្សត្យ មុនពេលព្រះអង្គយាងឡើងគង់លើគុជេន្រ្ទ។បច្ចុប្បន្ននេះជាន់ខាងលើត្រូវប្រើប្រាស់ជាសារមន្ទីរព្រះបាទសម្តេច ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី សម្រាប់តាំងបង្ហាញនូវវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ពីបណ្តាប្រទេសនានាថ្វាយដល់ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី។

៥-ប្រាសាទសហមេត្រី
ស្ថិតនៅខាងជើងហោសំរាន្តភិរម្យក្បែរកំផែងព្រះបរមរាជវាំងកសាងឆ្នាំ១៩៥០ជាព្រះរាជដំណាក់ថ្មីរបស់ព្រះមហាក្សត្រីយានីស៊ីសុវត្ថិកុសុមៈនារីរតន៍។ព្រះអង្គគង់ប្រថាប់នៅទីនេះ ដើម្បីសាងឧបោសថសីល ក្រោយពេលដែលព្រះស្វាមី ព្រះបាទនរោត្តមសុរាម្រិតចូលទីវង្គត់នៅឆ្នាំ១៩៦០។ព្រះអង្គគង់ប្រថាប់នៅទីនេះរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ដោយសេនាប្រមុខ លន់ ណុល ទើបព្រះមហាក្សត្រីយានី យាងចេញទៅគង់នៅប្រទេសចិន។ ប្រាសាទនេះទុកចោលមិនប្រើប្រាស់អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៩១‌-១៩៩៣ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកន្លែងលេខាធិការដ្ឋាននៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា។បន្ទាប់មកត្រូវបានជួសជុលឡើងវិញដើម្បីប្រើប្រាស់ជានិវេសនដ្ឋានសម្រាប់ការស្នាក់នៅរបស់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់របស់ប្រមុខរដ្ឋបណ្តាប្រទេសនានាដែលជាភ្ញៀវរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។

៦-ព្រះទីនាំងប្រាសាទភោជនីយ
ស្ថិតនៅខាងត្បូងឈាងខាងកើត ប្រាសាទទេវាវិនិច្ច័យកសាងឆ្នាំ ១៩១២ ជាកន្លែងសំរាប់ពិធីលៀងសាយភោជន៍ក្នុងពិធីសំងាន់ៗដូចជាពិធីចំរើនព្រះជន្មព្រះមហាក្សត្រ ពិធីទទួលស្វាគមន៍បណ្តាឯកអគ្គរដ្ឋទូតនានា សម្រាប់សំដែងសិល្បៈរបាំ និងបង្ហាញផ្ទាំងទស្សនីយភាព ភាពយន្តជូនភ្ញៀវកិត្តយសជាន់ខ្ពស់ ហើយប្រើប្រាស់ជាកន្លែងសំរាប់ ប្រជាសវនាការរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ព្រមទាំងជាកន្លែងសំរាប់ហាត់របាំអប្សារាផងដែរ។

៧-ប្រាសាទណាប៉ូឡេអ៊ុងទី៣
ស្ថិតនៅខាងក្រោយប្រាសាទភោជនីយ ជាព្រះរាជដំណាក់របស់ ព្រះអធិរាជនី អឺហ្ស៊េនីក្នុងពេលយាងទៅសម្ភោធព្រែកជីក ស៊ុយអេហ្ស៊ នៅឆ្នាំ១៨៦៩។ ជាសំណង់ទី១ ពីបេតុង និងដែក កសាងនៅ អីស្មាលីយ៉ា បន្ទាប់មក ព្រះចៅអធិរាជ ណាប៉ូឡេអុងទី៣ បានឲ្យគេរុះរើពីទីនោះមកថ្វាយចំពោះព្រះបាទនរោត្តម ហើយប្រាសាទនេះត្រូវបានរៀបចំដំឡើងសាងសង់វិញតាមគំរូដើមទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ១៨៧៦។ ប្រាសាទនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាសារមន្ទីរសម្រាប់ដាក់តាំងផ្ទាំងគំនូរនិងវត្ថុសិល្បៈនិងព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ និង របស់របរមានតម្លៃដ៏ទៃទៀត។បច្ចុប្បន្ននេះប្រាសាទនេះត្រូវបានកំពុងជួសជុលឡើងវិញ ដោយមិនដឹងថាតើត្រូវប្រើរយៈពេលប៉ុណ្ណានោះ
ទេ។

៨-ព្រះទីនាំងប្រាសាទច័ន្ទឆាយា
ស្តិតនៅជាប់កំផែងខាងមុខឈាងខាងជើងនៃព្រះបរមរាជវាំង
កសាងនៅឆ្នាំ១៩១៣ ក្នុងរាជកាលព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ ។សំណង់ស្ថាប្យកម្មមានរាងខ្ពស់ស្រឡះគ្មាន
ជញ្ញាំងដើម្បីឲ្យព្រះច័ន្ទចាំងរស្មីចូលខាងក្នុង។ផ្នែកខាងលើនៃប្រាសាទនេះ គ្មានបន្ទប់ទេ គឺជាទីធ្លាទូលាយសំរាប់ហាត់រាំក្បាច់របាំសំដែងផ្ទាំងទស្សនីយភាព និងព្រះរាជពិធីលាងសាយភោជន៍ជូនភ្ញៀវកិត្កិយសជាន់ខ្ពស់ជាពិសេសសម្រាប់ប្រមុខរដ្ឌពីបណ្តាប្រទេសនានា។ជាពិសេសសំរាប់ព្រះមហាក្សត្រនិងប្រមុខរដ្ឌនាបណ្តាប្រទេសនានាធ្វើសន្ទរកថាក្នុងពិធីបុណ្យជាតិនិងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ។
៩-ព្រះវិហារសួរគ៌ ស្ថិតនៅខាងជើងនៃប្រាសាទខេមរិន្ទកសាងនៅឆ្នាំ១៩៣០ដោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ៍ មុនីវង្សដើម្បីគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសានា។នាពេលបច្ចុប្បន្នព្រះមហាក្សត្រប្រើប្របាស់សម្រាប់ធ្វើពិធីបុណ្យផ្សេងៗជាពិសេសសម្រាប់ប្រារព្វព្រះរាជពិធីឧបោសថសីលជារៀងរាល់ថ្ងៃសីល។

១០- ព្រះរាជដំណាក់ច័ន្ទ
ឬ ព្រះរាជការិយាល័យ
ស្ថិតនៅខាងក្រោយប្រសាទណាប៉ូឡេអ៊ុងទី៣ កសាងឆ្នាំ ១៩១៥ -១៩១៧ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម សុរាម្រិត ប្រាសាទនេះចែកចេញជាពីរជាន់គឺជាន់ខាងក្រោមជាសារមន្ទីរព្រះមហាក្សត្រសំរាប់តាំងគ្រឿងអលង្កាប្រដាប់ប្រដាលំអកាយរបស់ក្រុមរបាំព្រះរាជទ្រព្យមានព្រះពស្ត្រនិងវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ការទូតដ៏ទៃទៀត។រីឯជាន់លើជាការិយាល័យរបស់មន្ត្រីព្រះបរមរាជវាំងនិងជាព្រះរាជការិយាល័យរបស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ។នៅឆ្នាំ១៩៩១‌-១៩៩៣ជាន់ខាងលើនែប្រាសាទនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាកន្លែងប្រជុំនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា។បច្ចុប្បន្ននេះប្រាសាទនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាមន្ទីរការិយាល័យនៃក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង។

១១- ដំណាក់ជំពូ
អគារនេះស្ថិតនៅទិសពាយព្យនៃមហាប្រសាទខេមរិន្ទត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាព្រះរាជខុទ្ទខាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។

១២-ដំណាក់ព្រះគន្ធបុប្ផា
ស្ថិតនៅខាងលិចនៃព្រះបរមរាជវាំង។ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់តាមរចនាបទលោកខាងលិចហើយត្រូវបានសម្ភោធនៅថ្ងៃទី១៧ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៥៦ ។
ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ព្រះអង្គសាងសង់ព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះរាជបុត្រីរបស់ព្រះអង្គព្រះនាមគន្ធបុប្ផាដែលបានសុគត់ដោយជម្ងឺគ្រុនក្តៅក្នុងព្រះជន្មនាយុ៤ព្រះវស្សា។
ព្រះរាជដំណាក់នេះប្រើប្រាស់សម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ បរទេសសំខាន់ៗអោយស្នាក់នៅ។ភ្ញៀវសំខាន់ៗរួមមាន លោកនាយករដ្ធមន្រ្តី ជូ អេងឡាយ និង លោកសេនាប្រមុខ ជិន យិ នៃសាធារណៈរដ្ធប្រជាមានិតចិន។
១២-វត្តព្រះកែវមរកត

រៀបរាងដោយៈ លោក ឯក ច័ន្ទដារ៉ារិទ្ធ
មគ្គុទ្ទេសក៍ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង

Sunday, March 19, 2017

ព្រះបាទពញាយ៉ាត បានសម្រេចព្រះទ័យបោះបង់ចោលក្រុងអង្គរ

ស្រាវជ្រាវ៖ តើកូនខ្មែរដឹងទេ ! តើហេតុអ្វីបានជាព្រះបាទពញាយ៉ាតមកសាងរាជធានីថ្មីនៅភ្នំពេញ
នៅដើមសតវត្សទី១៥ ព្រះរាជាខ្មែរសម័យនោះ គឺព្រះបាទពញាយ៉ាត បានសម្រេចព្រះទ័យបោះបង់ចោលក្រុងអង្គរ រួចកសាងរាជធានីថ្មី ដំបូងនៅទួលបាសាន បន្ទាប់មកនៅភ្នំពេញ ដែលបានក្លាយជារាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ ជាបន្តទៅទៀតនេះ លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ សូមរៀបរាប់ជូនអំពីមូលហេតុមួយចំនួន ដែលជំរុញអោយមានការរុះរើរាជធានីពីតំបន់អង្គរ មកភ្នំពេញ នេះ។ ២. ការបោះបង់ចោលក្រុងអង្គរ និងការកសាងរាជធានីថ្មី ជោគជ័យក្នុងការវាយដណ្ដើមយករាជធានីអង្គរ ពីកណ្ដាប់ដៃពួកសៀម ឈ្លានពានមកវិញនៅឆ្នាំ១៣៩៣ ឬឆ្នាំ១៣៩៤ របស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត បានធ្វើអោយជម្លោះរវាងសៀម និងខ្មែរ មានសភាពស្ងប់ស្ងាត់អស់រយៈកាលយ៉ាងវែងបង្គួរ។ បន្ទាប់ពីនោះ ព្រះបាទពញាយ៉ាត ទ្រង់សោយរាជ្យដោយទសពិធរាជធម៌ នៅរាជធានីអង្គរ និងជំរុញប្រទេសជាតិអោយមានសុខសន្តិភាព។
ប៉ុន្តែ ដោយមានការបារម្ភថា ក្រុងអង្គរស្ថិតនៅជិតសៀម ពេក ព្រោះពេលនោះខេត្តភាគខាងលិចទាំងឡាយរបស់ខ្មែរ ត្រូវពួកសៀម ទន្ទ្រានយកបានច្រើនណាស់ទៅហើយ និងដោយហេតុថា ប្រជារាស្ត្រខ្មែរជាច្រើន ត្រូវពួកសៀម កៀរយកទៅស្រុកសៀម និងម្យ៉ាងទៀត ក្នុងសង្គ្រាមប៉ុន្មានលើកជាមួយសៀម មកនេះ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរក៏ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតអស់ជាច្រើនផង ដែលជាហេតុធ្វើអោយខ្មែរនៅសល់គ្នាតិច សម្រាប់ការពារក្រុងអង្គរដ៏ធំទូលាយ។
ឯកសារខ្លះទៀតបានបញ្ជាក់ថា ពេលនោះមានគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតផង គឺទឹកស្ទឹងអង្គរ ត្រូវចុះជាងពីរម៉ែត្រកន្លះ បារាយណ៍ អាងទឹកធំៗ ប្រឡាយទឹក ត្រូវស្ងួតហួតហែង ខ្វះទឹកធ្វើស្រែចម្ការច្បារដំណាំបង្កបង្កើតផលកសិកម្ម បណ្ដាលអោយពិបាករកស្បៀងអាហារសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិតរាស្ត្រប្រជា ព្រះរាជបរិពារនៃរាជវាំង ព្រមទាំងចិញ្ចឹមទ័ពផង ព្រះបាទពញាយ៉ាត ក៏ទ្រង់ពិភាក្សានឹងសម្ដេចព្រះសុគន្ធា រាជគ្រូបុរោហិត ព្រះរាជវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនាបតី មន្ត្រីតូចធំខ្ញុំរាជការ ហើយបានមតិយល់ព្រមទាំងអស់គ្នា ថាត្រូវលើករាជធានីចេញពីតំបន់អង្គរ។

នៅឆ្នាំ១៤៣១ ឯកសារខ្លះថាឆ្នាំ១៤៣៣ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់លើកព្រះរាជធានីពីអង្គរ ទៅតាំងនៅឯទួលបាសាន ជាទីស្ថានជ័យភូមិដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានតាំងជាក្បួនទ័ព ហើយវាយរំដោះក្រុងអង្គរ ដោយជោគជ័យមកវិញនោះ ហើយតាំងនាមព្រះនគរថា ព្រះវាំងថ្មី។ ប៉ុន្តែ ដោយមានទឹកជំនន់ធំខុសធម្មតា ព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅទួលបាសាន បានតែមួយឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ គឺឆ្នាំ១៤៣២ ឬឆ្នាំ១៤៣៤ ព្រះបាទពញាយ៉ាត ក៏ទ្រង់ប្ដូររាជធានីពីទីនោះ មកតាំងនៅភ្នំដូនពេញចតុមុខ វិញ។

ក្នុងការសាងរាជធានីថ្មីនេះ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់អោយសម្ដេចចៅពញាកែ និងឧកញ៉ាហោរាធិបតីខៀវ ទៅពិនិត្យទីស្ថានជិតៗភ្នំដូនពេញ (ជាភ្នំដែលគេនិទានតៗគ្នាថា មានដូនជីម្នាក់ឈ្មោះដូនពេញ បាននាំញាតិមិត្ត និងពុទ្ធសាសនិកទាំងអស់ កសាងឡើងដើម្បីតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូបបួនព្រះអង្គ និងបដិមាថ្ម ដែលគាត់រើសបាននៅនឹងគល់ដើមគគីរអណ្ដែតទឹកទៅទើរត្រង់កំពង់ទឹករបស់គាត់)។ លុះពិនិត្យសព្វគ្រប់ហើយ ហើយយល់ថា តំបន់ដែលស្ថិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ភ្នំដូនពេញនេះ មានជ័យភូមិល្អ ក៏នាំគ្នាសម្រេចថាត្រូវជ្រើសរើសយកទីនេះ សម្រាប់ស្ថាបនារាជធានីថ្មី។
ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាចៅពញាតេជោ ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសំរោងទង អោយកេណ្ឌរាស្ត្រទៅលើកដីចាក់បំពេញតំបន់ជុំវិញវត្តភ្នំអោយបានខ្ពស់ ហើយរាបស្មើ កុំអោយទឹកលិច។ ឯទីដែលចៅពញាតេជោ អោយរាស្ត្រជីកយកអាចម៍ដីនោះ ក៏ក្លាយទៅជាបឹងមួយធំជាប់ឈ្មោះជាបឹងតេជោ តរៀងមក។ ទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាអោយឧកញ៉ាវង្សាអនុជិតផ្លុង ចៅហ្វាយខេត្តស្រុកបាទី ឯកសារខ្លះថាចៅពញារាជាមេត្រីផ្លុង ចៅហ្វាយស្រុកកោះឫស្សីកែវ អោយជីកព្រែកទម្លាយពីបឹងពោងពាយ ភ្ជាប់មកទន្លេ ដើម្បីយកទឹកប្រើប្រាស់។ ព្រែកនេះក៏ជាប់ឈ្មោះជាព្រែកពាមផ្លុង រៀងមក។
បន្ទាប់មក ព្រះអង្គទ្រង់តាំងរាជធានីស្ថាបនារាជវាំង សង់ប្រាសាទ ព្រះរាជមន្ទីរត្រឡែងកែង ខ្វាត់ខ្វែងទាំងក្នុងក្រៅ ព្រមទាំងដំណាក់តូចធំ ហើយទ្រង់អោយតាំងមុខព្រះបរមរាជវាំង បែរទៅបូព៌ាទិស។ ដើម្បីជាកិច្ចការពាររាជធានីនេះ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះរាជបញ្ជាអោយជីកគូទឹក និងលើកដីជាកំពែង តាំងជាសើន ជាបន្ទាយ ជុំវិញរាជធានី។
ក្រៅពីកិច្ចការពាររាជធានី និងរៀបចំប្រព័ន្ធជលផលសម្រាប់របរកសិកម្មនៅជាយៗនៃរាជធានីនេះ ព្រះបាទពញាយ៉ាត ទ្រង់បានចាត់អោយសាងសង់វត្តអារាមជាច្រើន ដែលមានវិហារ ចេតិយ កុដិ សាងពីឥដ្ឋបូកកំបោរ ដូចឯកសារខ្លះបានអធិប្បាយថា ព្រះអង្គបានសាងព្រះវិហារវត្តភ្នំ ដែលជាវិហារដែលបានសាងដោយដូនពេញ ហើយត្រូវទ្រុឌទ្រោមទៅជាថ្មីវិញ ដោយពង្រីក និងពូនភ្នំអោយកាន់តែខ្ពស់ជាងដើម ក្រាលថ្មនៅកំពូលខាងលើ និងសាងចេតិយមួយធំពីក្រោយព្រះវិហារទៀតផង។
សាងវត្តពីរនៅអមខាងកើតវត្តភ្នំ គឺវត្តធម្មលង្កា និងវត្តកោះ។ វត្តមួយទៀតនៅខាងត្បូងអូរចិនដំដែក គឺវត្តព្រះពុទ្ធឃោសារាម ឬវត្តចិនដំដែក។ វត្តមួយទៀតនៅត្រង់មាត់ទន្លេក្បែរពាមព្រែកឧកញ៉ាផ្លុង គឺវត្តពាមផ្លុង។ វត្តមួយនៅត្រង់ចេតិយធំ ហៅវត្តឧណ្ណាលោម។
នៅខាងមុខវត្តនេះជិតមាត់ទន្លេ ព្រះរាជាទ្រង់បានបញ្ជាអោយសាងអ្នកតាចាំស្រុកមួយឈ្មោះ អ្នកតាប្រាជ្ញ និងវត្តមួយទៀត គឺវត្តខ្ពបតាយ៉ង គឺវត្តបទុមវតី សព្វថ្ងៃ ដែលបើតាមអក្សរចារិកនៅទីនោះថា ព្រះបាទបរមរាជាចៅពញាយ៉ាត បានកសាងវត្តនេះនៅ គ.ស ១៤៤២ ហើយដាក់ឈ្មោះថា វត្តខ្ពបតាយ៉ង ព្រោះនៅខាងត្បូងវត្តនេះមានខ្ពប គឺដីទំនាបមាត់ទន្លេរបស់តាយ៉ង។ លុះសម្រេចការកសាងហើយ ព្រះរាជាទ្រង់តាំងប្រទាននាមព្រះនគរថ្មីនេះ ថាជាក្រុងចតុមុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតីខត្តិយាមហានគរ។ ឯទីប្រជុំទន្លេទាំង៤ ដែលស្ថិតនៅមុខរាជធានីនេះ ក៏ទ្រង់បានប្រសិទ្ធិនាមថ្មីថា ទន្លេចតុមុខពីពេលនោះមកដែរ៕ ដំណឹងថ្មី dnt-news